Epizootia (czyli epidemia u zwierząt) księgosuszu w Holandii (XVIII w.) (stąd)
Warto wspomnieć o kolejnym ogromnym sukcesie – nie medycyny tym razem, a weterynarii. Oraz szczepień na masową skalę, dzięki, tradycyjnie, międzynarodowej współpracy. Otóż z najwyższym prawdopodobieństwem udała się właśnie eradykacja księgosuszu. Informacja ta wprawdzie nie jest jeszcze ostatecznie potwierdzona, oficjalne oświadczenie wydane zostanie w przyszłym roku. Wygląda jednak na to, że udało się z księgosuszem zrobić to, co z ospą prawdziwą.
Księgosusz jest jedną z groźniejszych (jeśli nie najgroźniejszą) chorobą zakaźną (wirusową) bydła. Chorować mogą także inne zwierzęta (świnie, owce, kozy), także dzikie parzystokopytne, ale masowe zakażenia dotyczą przede wszystkim bydła domowego. Okazuje się, że wirus księgosuszu nie atakuje wszystkich wrażliwych gatunków z taką samą częstością. Dziko żyjące parzystokopytne (antylopy, guźce) nie stanowią rezerwuaru choroby, zakażenia u nich są zazwyczaj sporadyczne, i to najczęściej na skutek transmisji od domowego bydła.
Księgosusz znany jest lub był niemal na całym świecie. Niemal, gdyż wirusów nie notowano w Ameryce Północnej czy Nowej Zelandii. Za to przez wieki szalał w Azji, Afryce oraz Europie, wybijając całe stada (i prowadząc do klęsk głodu w ludzkiej populacji), bo śmiertelność wynosić może aż 90% (choć to zależy od konkretnego szczepu wirusa).
Wirus księgosuszu należy do rodziny Paramyxoviridae, rodzaju Morbillivirus (czyli tego samego, co wirus odry). Między zwierzętami przenosi się szybko, przez kontakt bezpośredni i bliski pośredni (przez zakażoną paszę czy wodę). Częsta jest droga kropelkowa, bo wirusy obecne są w dużych ilościach w wydzielinach z oczu, nosa i w ślinie (a także w moczu oraz kale) jeszcze przed wystąpieniem objawów klinicznych. Postać klasyczna księgosuszu ma cztery fazy. Pierwsza faza – to okres inkubacji (3-15 dni). Druga – to faza gorączkowa, z gorączką, przyspieszeniem akcji serca i brakiem apetytu. Trzecia – przebiega z martwicą błon śluzowych układu pokarmowego oraz z intensywną produkcją wydzielin (łez, śliny). Trwa 2-3 dni. Wreszcie czwarta – to faza jelitowa, objawiająca się bólami w jamie brzusznej oraz silną krwawą biegunką, co prowadzi do odwodnienia, a w konsekwencji do śmierci zwierzęcia w ciągu 8-12 dni. Czasem, dla łatwiejszego zapamiętania, księgosusz opisuje się jako chorobę czterech „D” – discharge, diarrhoea and dehydration, leading to death. Opisywano również łagodniejsze postaci choroby, a u innych zwierząt (np. świń) przebiegać może ona nieco inaczej.
W 1994 roku roku połączone siły FAO (Food and Agriculture Organization) i OIE (World Organization for Animal Health) ogłosiły program eradykacji księgosuszu (Global Rinderpest Eradication Programme). Wdrażano masowe szczepienia w wielu krajach, monitorowano ich skuteczność, sprawdzano, czy pojawiają się nowe zakażenia, oficjalnie wydawano kolejnym krajom zaświadczenia, że są infection-free. W tej chwili wiadomo, że ostatni naturalny przypadek choroby miał miejsce w 2001 roku. A w połowie 2010 roku FAO ogłosiła, że wirus księgosuszu wyeliminowany został w Europie, Azji, na Bliskim Wschodzie, na Półwyspie Arabskim oraz w Afryce. Jeśli to wszystko się ostatecznie i oficjalnie potwierdzi, będzie to pierwszy w historii przypadek eradykacji choroby zwierzęcej.
Update z czerwca 2011 – 25. maja OIE potwierdziła oficjalnie, że księgosusz uległ eradykacji: Paris, 25 May 2011 – The national Delegates of the World Organisation for Animal Health (OIE) Members declared today that rinderpest, one of the deadliest diseases of cattle and of several other animal species, is now eradicated from the surface of the earth.
Domenech, J., Lubroth, J., & Sumption, K. (2010). Immune Protection in Animals: The Examples of Rinderpest and Foot-and-Mouth Disease Journal of Comparative Pathology, 142 DOI: 10.1016/j.jcpa.2009.11.003
Matin, M., & Rafi, M. (2006). Present Status of Rinderpest Diseases in Pakistan Journal of Veterinary Medicine Series B, 53 (s1), 26-28 DOI: 10.1111/j.1439-0450.2006.01017.x
SPOROTHRIX 